December 1944

Doffe klappen die gedempt worden door de met sneeuw beladen toppen van de naaldbomen in het dichtbegroeide bos.
'Stijf bevroren', gromt één van de paratroopers terwijl hij verder hakt met zijn schep waarvan het blad in een hoek van 90 graden is gevouwen.
Een foxhole graven is iets wat deze jongens al minstens honderd keer hebben gedaan; vanaf de opleiding in Georgia tot de oefeningen in Engeland, en van Normandië tot Nederland. Er was wel eens cynisch geopperd of ze maar direct naar Berlijn door moesten graven. Maar in deze keihard bevroren grond vol met stenen is het een flinke klus.

Urenlang hangen in een overvolle, halfopen vrachtwagen vanuit Mourmelon in de ijskoude nacht richting de Ardennen, nadat de soldaten in de avond van 17 december waren ingelicht. Meer dan 100 mijl was de afstand geweest, hadden ze gehoord. Alle verkeersborden die ze hadden gezien waren echter in kilometers. Over verharde wegen en karrensporen... vol gas en zonder de strenge lichtdiscipline - ongelooflijk-. De Luftwaffe was immers nog slechts een schim van wat het ooit geweest was. Nu reden honderden vrachtwagens met vol licht door de nacht.
In totaal werden meer dan 11.500 troopers naar het front gereden waar de Duitsers een tegenaanval begonnen waren.

Mistflarden glijden tussen de boomstammen door.
Het is stil in het bos, doodstil.
De sneeuw is verkleurd waar gegraven is, hier en daar liggen stapels takken.
Als één van de dennenbomen zijn sneeuwlast verliest en de sneeuw voor een gedeelte op de bedekking van een foxhole neerkomt, wordt er ingehouden gevloekt.
Wachten, eindeloos wachten.
Staren in de witte mist die alle vaste vormen vernevelt.
Gerommel in de verte, al uren.
Soms dichtbij, als een inslag, soms links, soms rechts.
Geen nieuws van de vooruitgeschoven post bij de bosrand.
De Duitsers hebben nieuwe machines, gaat het gerucht, tanks die dwars door bomen rijden en alles wat in hun bereik komt vernietigen.
Beweging tussen de bomen, krakende takken.

Op patrouille...
De sneeuw dwarrelt zachtjes naar beneden op de open plekken.
Boomtoppen die verdwenen zijn, weggeslagen of afgerukt.
Besneeuwde foxholes aan de linkerkant, of zijn het kraters?
Bewoog daar iets?
Is dat een Amerikaanse of een Duitse helm?
De man voor je is een vage schaduw geworden.
Vers gevallen sneeuw heeft alle sporen uitgewist.
Als er mijnen onder de sneeuw liggen zijn ze onzichtbaar.
Je wilt wel door de bossen sluipen, op jacht zoals thuis. Niet in een vreemd land waar vanachter elke boom en in elke kuil een vijandelijk geweer op je gericht kan worden.

Sneeuw en naalden onder je voeten, daaronder bevroren grond.
Je eigen dampende adem die je het zicht nog meer ontneemt.
Tintelende vingers, natte voeten, te weinig en klamme kleding.
Rantsoenvoedsel, koud uit het blik of droog uit het folie.
Sneeuw in je waterfles stoppen, door je lichaamswarmte laten smelten en een zuiveringstablet erin schudden om het te kunnen drinken. Na verloop van tijd stop je gewoon sneeuw in je mond.
'Maar nooit de gele sneeuw nemen!', grapte een veteraan.
Een warme douche en een warme maaltijd zijn slechts een droom.
Dromen..., iets wat je in de nacht niet kan omdat het rillen van je eigen lichaam je wakker houdt.
Maar links van je ligt je maatje en rechts van je een foxhole van een trooper die je al kent vanaf de eerste oefensprong in de States. In de koudste nachten kruip je tegen elkaar aan en deel je wat lauw water met een zoutige smaak die voor soep door moet gaan.
Dan giert de eerste granaat door de lucht en ontploft de lading tussen de toppen van de dennen.
'Incoming!!', klinkt het brullend.
Granaatscherven en houtsplinters snijden door de sneeuw, door materiaal en door uniformen.

Maart 2002

In het Bois Jacques is het doodstil.
Ondanks het feit dat het kwik rond Bastogne dik boven de 15 graden is gestegen hangt er een kille nevel tussen de bomen. Er komt maar een klein beetje licht door de boomtoppen.
De naaldendeken onder onze voeten veert mee met elke stap.
We zijn een kilometer bij Foy vandaan (dat hier trouwens met een 'i' geschreven wordt. Foi dus), een paar kilometer onder Noville gelegen aan één van de toegangswegen naar Bastogne.
Een houthakker aan de andere kant van het bos kon ons vertellen dat het bos hier bezaaid is met Amerikaanse schuttersputjes. Het oude bos wel te verstaan. Nieuwe stukken zijn inmiddels al jaren aangeplant en andere stukken oud bos worden geveld voor het hout.
En we vinden mangaten, afgesleten door de bijna zestig jaar die er inmiddels zijn verstreken.
Er wordt nog steeds gezocht naar voorwerpen uit WW2 in de bosgrond, en af en toe komt er een nieuw geheim boven. Een Amerikaan, die al 2 weken lang elke dag met zijn metaaldetector op zoek is, vond vandaag een Amerikaanse bajonet, een stuk patroonband met hulzen en een op scherp staande artilleriegranaat die hij van plan is mee te nemen naar huis. We raden het hem af aangezien er een kans bestaat dat de streng controlerende autoriteiten hem dit voorwerp wel eens als zetpil zouden kunnen willen toedienen. Levensgevaarlijk!!

Op zoek naar sporen van Easy Company zijn Sophia en ik in de Ardennen.
Samen met andere medewerkers van STIWOT bezoeken we verscheidene musea, monumenten en andere historische bezienswaardigheden. Onze aandacht gaat vooral uit naar alles wat met het 101ste te maken heeft.

• Direct in het hotel is het al raak.
  Halverwege de jaren '90 logeerde Harry Kinnard in het Best Western Melba Hotel te Bastogne. Kinnard (501ste PIR) was de man die Brigadier Generaal Anthony McAuliffe van het 101ste het advies gaf om de Duitsers als officieel antwoord 'NUTS!' te sturen. Hij zei hier ooit over;
  "When McAuliffe heard the demand, he laughed and said: 'Us surrender? Aw, nuts!'
  But when he realized he had to respond, he told the staff, 'I don't know what to tell them.'
  He, and I said, 'That first remark of yours would be hard to beat.'"
  The rest of the staff wholeheartedly agreed with Kinnard, and McAuliffe immediately wrote, "To the German commander: Nuts."
  "We had absolutely no idea sending back 'Nuts' would have the kind of impact it did," Kinnard said. "But I'm not that surprised, because 'nuts' is a typical American word, and it was exactly how we felt about surrendering. It was also a huge morale boost for the public back in the States hearing about our desperate situation of being surrounded at Bastogne."
  Een ander interview met Kinnard is te vinden op:
  http://www.thedropzone.org/europe/Bulge/kinnard.html
• Ook historicus Mark Bando verbleef in het Melba Hotel toen hij onderzoek deed voor één van zijn boeken over het 101ste, evenals Donald Burgett, veteraan van het 506de Parachute Infantry Regiment en tevens schrijver van enkele boeken over zijn oorlogservaringen.
• De mooiste ontdekking in één van de gastenboeken was de boodschap van Ralph Spina, één van de medics van Easy Company (met medic-collega's als Eugene Roe en Marshall Oliver). Zijn boodschap in het gastenboek maakt duidelijk dat het Best Western Hotel Melba het verblijf van hem en zijn vrouw een beetje aangenamer had gemaakt. We kunnen ons alleen voorstellen met wat voor onaangename emoties veteranen worden geconfronteerd als ze terug zijn op de slagvelden van WW2. Spina verloor hier medestrijders zoals Hoobler, Penkala, Mellet en Muck.
• Op het McAuliffe-plein in Bastogne staat naast de Sherman tank een buste van Brigadier Generaal McAuliffe. Zelfs zijn jumpwings zijn in het brons vereeuwigd.
  Op een plaquette die herinnert aan de herdenking van 1944-1979 wordt het 506de PIR trouwens met naam genoemd.
• Het museum in Diekirch heeft weinig op het gebied van het 101ste, wel een uitgebreide wapencollectie waar specifieke para-wapens zoals de M1-karabijn met inklapbare kolf, het 'trenchknife' en de brass knuckles makkelijk kunnen worden teruggevonden.
• In het Bastogne Historical Center zijn verscheidene poppen te vinden van para's, en specifiek van het 101ste. In gevechtspak, met parachute en zelfs in het nette pak met sidecap.
  Er is tevens een diorama met McAuliffe.
  In de film, die in de filmzaal op verzoek vertoond kan worden, komen de para's prominent voor.
• In het kleine museum te Poteau (vanuit Vielsalm richting St. Vith) waren ook diverse geüniformeerde para-poppen te vinden. Eén van deze mannequins was zelfs gekleed in een reinforced M42 jumpsuit.

Er zijn honderden aandenken aan de Tweede Wereldoorlog in de Ardennen, zowel in België als in Luxemburg. Monumenten, plaquettes, voertuigen, begraafplaatsen en musea; elk dorp heeft wel iets wat naar deze periode refereert.
Soms is het subtiel zoals een verbogen propellerblad in een voortuin, en soms is het exorbitant in de vorm van een immense Tiger II tank of zelfs een Duitse Halftrack of US Scoutcar waarin rondgereden kan worden.

• Op het Mardasson Monument worden ook alle afzonderlijke divisies genoemd. Op één van de muren staat de Screaming Eagle onder het logo van het 82ste.
  De complete tekst aan de binnenkant van het monument kunt u hier vinden: Klik hier voor monument mardasson

Op de weg van Bastogne naar Noville kun je ter hoogte van het kerkje van Foi linksaf richting Recogne. (Klokken van deze kerk werden o.a. door de Fallschirmjagers en US Para's geschonken).
Na het passeren van het Duitse kerkhof (aan de linkerkant) in Recogne krijg je links een afslag die langs een westernfarm 'Le ferme des Bisons' voert. Bij de eerste kruising hier is naar een vijftigtal meters aan de linkerkant een monument te vinden dat de gevallen Amerikaanse soldaten van Indiaanse afkomst herdenkt. Een mooie plek gezien het feit dat de velden hier vol staan met echte bisons.
We gaan terug naar de kruising en rijden rechtdoor totdat we uiteindelijk op een kruising in het bos komen waar alle verharde wegen ophouden.
Aan de rechterkant in het naaldbos zijn enkele tientallen schuttersputjes te vinden.
Een waardig natuurlijk monument in een rustige omgeving.

• De laatste etappe van onze zoektocht voerde naar het Amerikaanse oorlogskerkhof in Margraten. Bij de receptie kreeg ik op verzoek een lijst met alle leden van het 506de die op het kerkhof hun laatste rustplaats hebben gevonden.
  Onder hen o.a. Major Oliver Horton en William Dukeman die beiden in oktober '44 sneuvelden op Nederlandse bodem. Hun graven liggen achter elkaar in Sector G, rij 1 en 2, grafnummers 12.
  Op dit kerkhof is ook Medal of Honor winnaar LTC Cole begraven alsmede een vrouwelijke Rode Kruis-medewerkster.
  Op Margraten zijn veel Airborne Troopers begraven, 501 Parachute Infantry Regiment, 325 Glider Infantry Regiment, 502 PIR, 327 GIR etc.
  Een waardig aangelegde laatste rustplaats.

Tenslotte: In Recogne bezochten we ook het Duitse kerkhof.
We vonden graven van jongens die in 1927 geboren waren, in oktober en december.
Ze sneuvelden in december 1944.
Al vanaf hun zesde jaar (1933) onder invloed van een systeem dat hen wellicht uiteindelijk bij de 12de SS Panzerdivisie deed belanden.
Hier ligt een deel van de 'Jeugd van Hitler'.
Jongens van net 17 jaar, sommigen al aan het front sinds juni 1944.

Een Airborne veteraan van het 82ste schreef in het gastboek van het Duitse kerkhof: 'Will see you all someday, but not too soon. Will never forget. 6.500+ KIA for nothing!'.

Stuk in gastenboek van Ralph Spina

Schuttersputje in bos nabij Foy

Grafsteen major Horton (Margraten)